Compositieregels in de fotografie: De evaluatie van het project en de resultaten

Als je de fotocamera’s in het digitale tijdperk vergelijkt met die uit het analoge tijdperk, dan zie je dat fotocamera’s er technologisch enorm op vooruit zijn gegaan. Door alle techniek die de leveranciers er in hebben gestopt, worden steeds meer zaken voor de fotograaf goed geregeld. Zo is het met al die scherpstelpunten en de scherpstel-volgfunctie bijna onmogelijk geworden om niet meer goed scherp te stellen, de automatische witbalans is zo goed dat de kleuren er in bijna alle situaties er juist (natuurgetrouw) uit zien, de belichting wordt razendsnel bijgesteld aan de veranderende lichtomstandigheden en met groot geheugenkaartje kunnen we zoveel foto’s maken dat de foto met “het juiste moment” er steeds vaker tussen zit. Digitale camera’s nemen ons dus steeds meer werk uit handen, maar voor de compositie zijn we, vooralsnog nog steeds zelf volledig verantwoordelijk. De vraag is alleen: hoelang nog?

Maar wat is nu eigenlijk “compositie”? Wat verstaan we daar onder? Een korte zoektocht op het internet leert dat compositie niks meer en niks minder is dan de ordening van de elementen in een foto. De compositie laat ons het ritme van de foto beter ervaren, verduidelijkt ons het gebruik van kleur en lijn, leert ons de geheime kracht van de constructie ontdekken.

Er bestaan wetmatigheden die de compositie bepalen. De verhouding die in de kunstgeschiedenis nogal wat faam heeft verworven is de Gulden Snede. Deze verhouding, door Pythagoras geformuleerd in de 6de eeuw voor Christus, is in de loop van de geschiedenis veel toegepast en wordt nog altijd gebruikt. Tijdens de Middeleeuwen vond men die verhouding zo ideaal dat men ze de Proportio Divina noemde. Een foto met een goede compositie is fijn om naar te kijken, de aandacht wordt “als vanzelf “ getrokken naar de juiste plekken. De verschillende delen worden geordend tot één geheel. Een goede compositie brengt rust in een foto.

De meeste van ons kennen wel een of meerdere compositieregels van de fotografie. Richtlijnen waar je je aan kunt houden of waar je lekker van kunt afwijken. Jazeker, “richtlijnen”, want ze zijn niet verplicht.

In deze post haalt Paula Loonen een artikel aan van Marijn Heuts. Marijn stelt in zijn artikel dat het de kunst is om niet-bestaande regels, richtlijnen, handreikingen en principes toe te passen en (vooral) te breken, al naar gelang je dat nodig vindt en het jouw persoonlijke kunstwerk ten goede komt. Hij illustreert zijn artikel met een aantal voorbeelden.

In de reacties op de openingspost van Paula bleken er voorstanders en tegenstanders van de compositieregels. Uiteindelijk was het Frans die een suggestie deed om een project te starten en werd er door mij uiteindelijk een project van drie weken gestart.

De vraag die we met dit project gingen onderzoeken was: Compositieregels: hebben we ze nodig of kunnen we ook zonder?

We gingen in dit project aan den lijve ondervinden wat compositieregels doen. Helpen ze ons in het proces om te komen tot een mooie foto of werken ze ons creatieve proces tegen?

Het project duurde zoals gezegd drie weken. In elke week werd van de deelnemers gevraagd om één foto op te leveren inclusief een korte beschrijving hoe ze te werk zijn gegaan bij het maken van de foto (zowel tijdens het proces van afdrukken als tijdens de nabewerking).

Belangrijke randvoorwaarde verbonden aan het project is dat geen goed en er is geen fout is. Het doel van het project was jezelf meer inzicht te geven in hoe jijzelf je foto’s maakt.

De opdrachten, de resultaten en de reacties op de foto’s van dit project kun je hier vinden.

Dit alles als inleiding, nu snel door naar de opdrachten en dan naar de resultaten.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

De opdracht voor week 1 luidde: Maak een mooie zwart/wit foto van een zelf te kiezen onderwerp. Zorg er voor dat meerdere beeldelementen in de foto zijn opgenomen. Het toepassen van een compositieregel is in deze week zelfs verplicht!

Leer de compositieregels kennen, leer ze te gebruiken, ervaar het gemak, ervaar dat compositieregels kunnen “werken”. Het was niet de bedoeling dat je een foto uit je archief ging zoeken, maar een nieuwe foto ging maken.

Waarom werd er gevraagd om zwart/wit en niet in kleur te fotograferen? Door de afwezigheid van kleur wordt lichtinval, structuur, contrast, maar ook compositie nóg belangrijker.

Een secundair doel van deze oefening is het doorlopen van de leercirkel (*) van “Onbewust Onbekwaam” naar “Onbewust Bekwaam”. Door het proces wat je hebt gevolgd op te schrijven en dit onder de foto te plaatsen, gaf het ons, maar vooral jezelf, inzicht ieders aanpak.

Na week 1 weten we wat compositieregels zijn, hoe ieders aanpak er uit ziet, hoe we compositieregels kunnen toepassen en gaat het toepassen van de regels “als vanzelf”.

Een paar punten werden meegegeven om over na te denken en die je kon gebruiken voor het eigen verhaal bij de foto. Heb je van te voren een beeld in je hoofd? Maak je een bewuste keuze voor een specifieke lens of bepaal je dit pas op locatie? Kende je al compositieregels of moest je nog even op internet zoeken? Wat doe je als je op je fotolocatie bent? Wat doe je als je de opname op de computer bekijkt?

(*) Toelichting op de Leercirkel: van Onbewust Onbekwaam naar Onbewust Bekwaam
Het model van onbewust onbekwaam naar onbewust bekwaam is ontstaan in de jaren zeventig. Het model beschrijft de verschillende fases die je in een leerproces doorloopt.

Fase 1: Onbewust Onbekwaam
Als je iets nog nooit gedaan hebt, kan het eenvoudig lijken. Het kan ook zo zijn dat je niet weet dat je iets niet weet. Je bent onbewust onbekwaam. Zeker als je niet weet dat je iets niet weet kan heel comfortabel zijn.

Fase 2: Bewust Onbekwaam
In deze fase wordt je je bewust van het feit dat je iets niet kunt. Hier heb je een keuze: je kunt er voor kiezen bewust onbekwaam te blijven of je kiest ervoor dat je iets wilt gaan leren (je wilt bekwamen). Als je voor het leren kiest, dan start je in deze fase met oefenen. Je komt er achter wat er allemaal bij komt kijken en hoeveel oefening er nodig is. Soms heb je dan het idee dat het je nooit gaat lukken. Dit is vaak een onprettig gevoel.

Fase 3: Bewust Bekwaam
Langzamerhand krijg je het in de vingers en gaat het je steeds gemakkelijker af. Je wordt bewust bekwaam. Dit is een prettige fase, omdat je merkt dat dingen lukken, ook moet je er nog goed bij nadenken.

Fase 4: Onbewust Bekwaam
Tenslotte na heel veel oefening lijken de dingen als vanzelf te gaan. Je bent onbewust bekwaam geworden.
 
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

De opdracht voor week 2 luidde: Maak een foto maken waarbij je geen gebruik maakt van de bij jou bekende compositieregels. Als je veel compositieregels kent, dan wordt deze opdracht dus moeilijker voor jou, dan wanneer je er slechts enkele kent. De beginnende fotograaf is hier dus in het voordeel.

Ook nu maken we de foto in zwart/wit, bevat de foto meerdere beeldelementen (bij voorkeur minimaal 4) en beschrijven we ter lering en vermaak weer het proces wat je hebt gevolgd. Hoe ben uiteindelijk tot de foto gekomen. Wees niet bang om je foto te plaatsen. Er is geen goed en geen fout; het gaat hier om het leerproces.

Dus, weg met de saaiheid en “alles volgens het boekje”. Creatieve vrijheid is het devies! We gaan dingen proberen anders te zien. Lang leve de experimentele fotografie!

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

De opdracht voor week 3 luidde: Maak een compositie met een glas, een fles, een stuk kaas en een stuk fruit.

Als je bijvoorbeeld geen stuk kaas voorhanden hebt, dan mocht je gerust een ander voorwerp nemen. Iets wat je wel in huis hebt en volgens jou goed bij het glas, de fles en het fruit past. Je hoeft voor deze opdracht dus niet speciaal iets aan te schaffen. Als je van mening bent dat je er met vier beeldelementen niet uitkomt, maar dat vijf of zes beeldelementen voor jou beter werkt, pak dan gerust nog een of twee elementen erbij. De keuze is aan jou.

Beschrijf het proces wat je hebt gevolgd en plaats dit bij de foto. Het beschrijft jouw aanpak. Hoe ben je begonnen? Beschrijf hoe lang je er over gedaan hebt, wat ging goed wat was moeilijk. Ben je tevreden met het resultaat. Had je een plan vooraf of ontstond het beeld al doende.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Hoe is het de deelnemers deze drie weken vergaan en welke (voorzichtige?) conclusies hebben we kunnen trekken?

We hebben ons in week 1 bewust bekwaamd in het maken van een foto met een compositieregel. Sommigen is het zelfs gelukt om te experimenteren met compositieregels door het onderwerp vanuit verschillende gezichtspunten te bekijken en hun aanpak aan te passen. Sommigen zijn speciaal erop uit getrokken, anderen hebben de foto thuis gemaakt.

Het bleek dat sommigen bij het maken van de foto helemaal niet met compositieregels bezig waren. Zij keken gewoon naar het beeld en stelden vast of dit beeld “goed voelde”. Anderen daarentegen gingen met kennis van compositieregels op stap en pasten deze toe bij het maken van de foto. In de nabewerking werden door beide groepen “de puntjes op de I” gezet.

We hebben kritisch naar elkaars foto hebben gekeken, compositieregels werden bevestigd of tegengesproken. Ook hebben we gezien dat anderen bij het bekijken van je foto naast de toegepaste compositieregel ook een andere compositieregel hebben gezien of zelfs hebben ontdekt dat meerdere andere compositieregels op een foto van toepassing waren. Nuttige commentaren waar we veel van hebben geleerd.

Wat wel opviel is dat een aantal compositieregels veel vaker werden toegepast dan de “overige compositieregels”. De compositieregels die vaker toegepast werden zijn:
- Regel van Derden
- Gulden Snede, dit is niet hetzelfde als de Regel van Derden maar lijkt er wel op.
- Diagonaal Methode

Iets minder toegepast warden:
- Gulden driehoek
- Balans (waaronder spiegeling)
- Leidende lijnen

Compositie is ook een gevoelskwestie. Wat de ene keer werkt, hoeft een andere keer niet te werken. De regels kunnen je wel helpen om eens anders te kijken. Fotograferen is natuurlijk voor een heel groot deel kijken; vormen herkennen en daar eventueel gebruik van te maken. Dit kijken kun je trainen en ontwikkelen. Vandaar ook de opdracht om het onderwerp vanuit verschillende standpunten te fotograferen.

Niet iedere foto is een geslaagde foto als je maar “de compositieregels volgt”. Als je vele compositieregels kent, dan kun je kijken welke compositieregel het beste bij jouw onderwerp op het moment dat jij daar bent werkt.


De regels zijn geen eisen die een goede foto moet bezitten. Sterker nog, er zijn mensen die van mening zijn dat de regels vaker gebroken moeten worden. Op het internet zijn diverse artikelen hierover te vinden en dit is wat we in de tweede week zelf hebben geprobeerd te doen: we gingen bewust breken met de compositieregels!

Wat opviel is dat gaande weg de week de deelnemers twijfelden of er wel een foto kon worden gemaakt zonder dat die voldeed aan een compositieregel. Er waren er immers zoveel, dat het bijna onmogelijk leek om een foto te maken waarmee je hebt gebroken met al die compositieregels. Daarbij kwam nog eens dat in week 1 iedereen nieuwe compositieregels heeft geleerd bij de evaluatie van de geplaatste foto’s.

Toen de wanhoop bijna het hoogtepunt had bereikt, was het uiteindelijk Peter van Eekelen die na wat research op het internet ons het volgende kon vertellen:

Populair is het 10-tips format, waardoor het lijkt alsof er 10 methodes zijn. Maar er zijn er natuurlijk veel meer, ze wijken onderling ook wel wat af. De meeste tips lijken vooral een analyse te zijn van wat wel of niet werkt (bv. een drukke achtergrond werkt niet als je een onderwerp op de voorgrond wilt benadrukken).

Het was volgens hem daarom de vraag wat we met dit project wilden bereiken. Het is gestart wegens een topic van Paula waarin aangehaald werd dat het soms goed is het hoofd leeg te maken, de regeltjes te laten voor wat ze zijn, en er gewoon dwars tegenin te gaan. Dit kan tot verassende en frisse resultaten leiden, waarbij de originaliteit het wint van de gangbare aanpak, vertaald in de regeltjes. Met andere woorden, geen formule-werk afleveren maar foto's met karakter.

Het mooie van dit project is dat velen van ons zich daar nu weer even een stuk bewuster van zijn, en dat we leren wat die regeltjes nu eigenlijk zijn. Daarom denkt Peter dat het nuttiger is om al die regeltjes eens op een rij te zetten dan om een theoretische discussie te beginnen over wat nu wel en wat niet regels zijn.

Als we (volgens Peter) nu eens gewoon aannemen dat er geen "regels" zijn, maar uitsluitend "tips over wat werkt in een compositie", dan zijn we af van die discussie. Wat Peter als tips bij elkaar heeft gesprokkeld in een korte rondgang over het internet is het volgende:

1. Regel van Derden en Gulden Snede
2. Gulden curve
3. Gulden driehoek
4. Diagonaal methode
5. Balans
6. Leidende lijnen
7. Grafische elementen (lijnen, cirkels, driehoeken, stellen van 3 of oneven, patronen, herhaling, symmetrie)
8. Diepte en perspectief, of juist ruimte, weglaten

En daarnaast heeft hij drie interessante regels gevonden waarvan de (kritische) auteur Andreas Feininger in zijn boek "Principles of Composition" stelt dat hij daar nooit een uitzondering voor heeft gevonden:

A. De kleine witte gebieden van het onderwerp of van de achtergrond in de buurt van de randen van de foto geeft de indruk van een afdruk “aangevreten door ratten”. Deze gebieden dienen te worden verbrand (zwart) in de donkere kamer (of afgesneden).
B. Curves en ronde vormen mogen nooit de randen van de foto raken, maar moet dapper worden uitgesneden, zodat een niet te verwaarlozen deel van de curve buiten beeld blijft
C. De rechte lijnen moeten niet eindigen in een hoek van de foto, maar op een bepaalde afstand daarvan.

Een nuttige bijdrage die ons “uit de put trok” waarin we langzamerhand met z’n allen in terecht waren gekomen.

Tot zover de intermezzo van Peter van Eekelen.


Als je op het internet zoekt in de hoek van de kunstacademies en schilderkunst, dan vind je daar slechts enkele compositieregels.

Het overgrote deel van de regels bestaat zoals Peter ook al heeft vastgesteld uit opsommingslijstjes die gaan over fotografie, waarbij er tussen de schrijvers onderling geen consensus lijkt te bestaan over de top-10 regels voor compositie in de fotografie. Ook kreeg ik heel sterk de indruk (niet wetenschappelijk vastgesteld...) dat eigen ervaring een grote invloed heeft op het eigen top-10 lijstje.

De "roep om buiten de regels te treden", moeten we wellicht dan ook zien als een aanmoediging om eens "wat anders" te proberen in plaats van gebruik te blijven maken van een succesvol concept, bestaande uit een of meerdere compositie-tips. Dit kan namelijk tot verrassende resultaten leiden.

Vele schrijvers van dit artikelen om met de regels te breken hebben om hun verhaal wat op te luisteren enkele foto's geplaatst, maar vervolgens zelf onvoldoende kritisch gekeken of ze toch niet uitgekomen zijn op andere compositie-tips voor het maken van een mooie/perfecte foto; een foto waar rust in zit en waarvan de verschillende beeldelementen in de foto het onderwerp ondersteunen.

Mijn persoonlijke mening is dat met de vele compositie-tips het zo goed als onmogelijk is om een beeld te produceren dat mooi is (de beeldelementen ondersteunen het onderwerp), maar dat tegelijkertijd niet aan al die compositie-tips zou voldoen.

We waren het dan ook snel met elkaar eens dat je bij het nemen van een foto best wel eens wat meer de tijd mag nemen om een mooi beeld vast te leggen: "Het is soms goed het hoofd leeg te maken, de regeltjes te laten voor wat ze zijn, en er gewoon dwars tegenin te gaan. Dit kan tot verassende en frisse resultaten leiden, waarbij de originaliteit het wint van de gangbare aanpak, vertaald in de regeltjes. Met andere woorden, geen formule-werk afleveren maar foto's met karakter", om maae ecen de woorden van Peter van Eekelen te herhalen.

Denk hierbij dus niet te vaak in je eigen vaste patronen, maar probeer ook eens wat anders. Bekijk het onderwerp vanuit verschillende gezichtspunten, maak maximaal gebruik van de beschikbare technische hulpmiddelen (je lenzenvoorraad, maar wellicht ook de mogelijkheid om je instellingen van je camera eens anders te gebruiken) en probeer eens een ander resultaat te realiseren dan waarmee je altijd thuiskomt. ....en aan het eind van de dag ben uiteindelijk jij de persoon die met zijn eigen compositieregels heeft gebroken. Ben jij de persoon die het lef heeft gehad om eens wat anders te proberen en niet gelijk met de voor jou gebruikelijke aanpak de volgende foto te maken.

Het was Frans die nog een mooie aanvulling had: Ik denk wel eens dat de moderne mens wars is van regels en geboden… In de gildentijd werd je opgeleid tot schilder. Je leerde als leerling alles over verven maken en kleuren mengen, perspectief en regels voor compositie, welke onderwerpen in waren bij wie in de tijd dat je leefde etc. Klom op tot gezel en uiteindelijk was je meester en kon je jezelf meester-schilder noemen en je eigen stijl ontwikkelen. Of je ook succes zou hebben was een tweede. Misschien vinden we ons in deze tijd met 14.000.000 fotografen in ons land wel zelf te snel meester-fotograaf.

Al met al zijn we vervolgens weer aan het experimenteren gegaan en hebben we voor het eind van de tweede week uiteindelijk toch een foto opgeleverd. Als we heel streng keken, dan had geen ene foto kunnen “breken met de compositieregels”. Als we het doel herdefiniëren tot een aanmoediging om eens wat anders te proberen in plaats van gebruik te blijven maken van een succesvol concept, dan zijn we daar naar mijn bescheiden mening deels in geslaagd.

Je zag dat de deelnemers grepen naar het middel om het onderwerp “dan maar heel erg centraal in de foto te plaatsen” in plaats van “het hoofd leeg te maken, de regeltjes te laten voor wat ze zijn, en er gewoon dwars tegenin te gaan”. Kennelijk valt het niet mee om met een open mind ergens aan te beginnen.



In de derde week gingen we aan de slag met een fles, een glas, een stuk kaas en een stuk fruit en ervaren hoe het is om een goede compositie te maken. Deze opdracht werd niet zo moeilijk gevonden als de opdracht om met de compositieregels te breken.

De composities die werden bedacht zagen er allen goed uit. Er werd trouwens veel op gevoel gewerkt en achteraf bleek dat de Gulden Driehoek vaak te zijn toegepast. Het bleek een goed houvast zijn voor een geslaagde compositie.


Conclusie
Zijn we in staat om aan het eind van dit project conclusies te trekken? Ik denk het wel! De belangrijkste conclusie is dat we ook aan dit project veel plezier hebben beleefd en dat het daarnaast ons nieuwe inzichten heeft opgeleverd.

We hebben compositieregels leren kennen, we hebben ze leren toepassen en we hebben ze in foto’s van andere foto’s kunnen ontdekken. We hebben geprobeerd om op die manier weer een stapje te zetten naar Onbewust Bekwame fotografen.

De compositieregels die vaker toegepast werden zijn:
- Regel van Derden (en Gulden Snede)
- Diagonaal Methode


Ook hebben we geleerd om eens "wat anders" te proberen in plaats van gebruik te blijven maken van een succesvol concept. Wel vonden velen het moeilijk om daar ook daadwerkelijk mee aan de slag te gaan. Veelal wilde men toch vasthouden aan de krappe definitie om met de compositieregels te breken via het middel om het onderwerp “in het midden van de foto te plaatsen”. Het bleek dat het niet meevalt om een succesvol concept los te laten en te gaan experimenteren.

Volgens ons is dit trouwens wel de echte gedachte achter de roep van velen op het internet om met de compositieregels te breken, ook al hebben ze dit niet zo expliciet omschreven: het hoofd leeg te maken, de regeltjes te laten voor wat ze zijn en gewoon lekker vrij foto’s maken, mooie beelden te maken.

Tot slot bleek dat we goed in staat bleken te zijn om met voorwerpen die we in huis hebben een geslaagde compositie neer te zetten. Velen werkten hierbij op gevoel. Heel vaak werd onbewust gebruik gemaakt van de De Gulden Driehoek methode.



______________________________
Update: enkele typefouten verwijderd

Super samen gevat!

Dank Henry voor het organiseren en dank je wel iedereen die mee gedaan heeft.

Ik vond het een super leerzaam project dat me deed nadenken over het maken van een foto. Ik denk dat je hierdoor betere foto's kan maken.

Henry, een heel verhaal. Maar erg duidelijk. Misschien een idee om ieder nieuw forumlid dit als verplichte kost mee te geven. Een soort "license agreement"maar dan op fotogebied.


Ik moet zeggen dat ik het moeilijk vond om op "bevel" iets te fotograferen. Achteraf denk ik dat ik meer op mijn gevoel fotografeer dan dat ik de regels strikt toepas. Die regels probeer ik er meestal naderhand via photoshop in aan te brengen.

Al met al, een zeer goede beschrijving van de doelen en resultaten van dit project. Chapeau.!

Netjes Henry! ik moet stiekem nog beginnen aan opdracht drie.. maar nog geen tijd voor gehad.

Heeft voor mij echt wel invloed op hoe ik het onderwerp nu door de zoeker zie.....alerter geworden en bewuster fotograferen om de compositie aantrekkelijker te maken in het voordeel van de opname.

Respect voor jou ,Henry, om zoiets te willen organiseren en sorry dat ik de laatste opdracht niet heb kunnen invullen,,,,niet m'n gewoonte maar puur persoonlijke redenen.....

19:23 geplaatst en 19:32 de eerste reactie Ik moest er zelf toch wel even voor gaan zitten om dit te lezen, hoor.

Zeer volledige opsomming van een leerzaam en vooral erg leuk project. Ik had me geeneens opgegeven maar werd er volledig ingezogen door al die discussies die wat mij betreft zeer wezenlijk zijn voor een bewuste fotograaf.

Dankjewel Henry voor het organiseren en begeleiden van dit project, en natuurlijk voor deze evaluatie

Henry het was een leuk project.
Je evaluatie is een mooie afsluiting.
Dank daar voor.

Een mooi en goed beschreven evaluatie van een leuk en leerzaam project.
Dank voor je inzet Henry

Voor mezelf ben ik er achter gekomen wat ik eigenlijk al wist.
Ik fotografeer op gevoel en ben zeker tijdens het fotograferen niet met regeltjes bezig. (misschien ben ik wel onbewust bekwaam)
Regeltjes die ik het meeste gebruik tijdens het bewerken zijn denk toch wel, regel van derde en kijkrichting.
Ben er ook achter gekomen dat ik eigenlijk niet zoveel regels ken, moet toch wat meer op het net gaan spitten. Oh nee ik zit op photodrome en daar leer je ook heel veel.

Ik vond het leuk om mee te doen en het zet je toch wel aan het denken.
Een geslaagd project voor mij.

Een prachtige afsluiting van een mooi project, denk dat je je doel met dit project hebt bereikt: de lezers en meedoeners zijn ongetwijfeld wat bewuster geworden van de mogelijkheden en onmogelijkheden van de richtlijnen en gangbare normen. Goed gedaan

Volgens mij heb jij wel vaker verslagen geschreven .
Goede evaluatie van een leuk project waar ik met plezier aan mee heb gedaan zelfs net als Peter zonder me daarvoor op te hebben gegeven.
Het zet je toch weer even aan het denken en dat is goed.
Bedankt voor het vele voor en nawerk wat je hier in hebt gestoken.

Een heel uitgebreide en goede afsluiting van dit project.
Ik heb het heel leuk gevonden eraan mee te doen en vind het ook jammer dat ik opdracht 3 niet voor elkaar kreeg. Het klaarzetten van de spullen kostte me die week teveel energie en zodoende stel ik dat even uit. Ik hou hem in gedachte, want een stilleven moet ik toch ook eens een keer geprobeerd hebben vind ik
Het was leuk om eens bij de regels stil te staan en alles wat verder invloed kan hebben.
Je hebt er een hoop werk aan gehad Henry. Dank je wel!!

Bedankt Henry om je energie en tijd er in te stoppen, het waren 3 leerrijke weken
De tweede opdracht was voor mij en waarschijnlijk voor andere ook de moeilijkste.
Ik ben er als "hobby-fotograaf" er beter uitgekomen dan dat ik er ben ingestapt dus bij deze is je project voor mij meer dan geslaagd.

Gr. Geert

je hebt er weer knap veel werk van gemaakt, complimenten en thanx voor al dat werk en energie die je hier in gestoken hebt

mijn evaluatie is kort pittig maar heb er toch weer wat van geleerd

Ik vind het leuk om te lezen dat jullie het naar je zin hebben gehad, ik vond het leuk om te doen en ik vond het geweldig dat iedereen zo enthousiast mee deed.

Mij werd duidelijk dat ik heel snel greep naar de Regel van Derden in combinatie met wat Leidende Lijnen. Ik kende een kunstje waarmee ik mooie foto's kon maken. Het hoofd leeg te maken, de regeltjes te laten voor wat ze zijn en gewoon lekker vrij foto’s maken, mooie beelden te maken" kwam voor mij dan ook wat onwennig over. Ik realiseer me dat dit een kwestie is van "gewoon meer doen", waarvoor ik zeker meer tijd voor moet vrijmaken.

Parallel aan dit project liep mijn eigen experiment met het maken van een "Van Eekelen". Ik heb hier veel plezier aan beleefd (zowel tijdens het PD uitje naar het Speulderbos als tijdens mijn vakantie in Kroatie) en hoewel dit geëxperimenteer op het eerste gezicht misschien niks met compositieregels te maken heeft, heeft het alles te maken met "het hoofd leeg maken, ontdekken en lekker uitproberen". Ontdekken dat je met je camera ook andersoortige beelden kunt maken die ook heel mooi kunnen zijn.

Het mooie van digitale fotografie is dat dit proberen geen extra geld kost in tegenstelling tot het analoge tijdperk. En dus is er geen reden om dit niet te doen!

Wat een uitgebreide evaluatie. Mooi stuk Henry! Bedankt voor je inzet. Het was een leuk project, en leerzaam! Door deze opdrachten ben ik wel nog meer gaan letten op de compositie in een foto.
Maar of ik hier normaal gesproken ook altijd zo mee bezig ben met fotograferen...misschien onbewust. Bijvoorbeeld bij macrofotografie kijk ik eigenlijk vooral of het onderwerp scherp in beeld is en hoe de achtergrond is. Maar soms vergeet ik hier op te letten (achtergrond). Daarnaast maak ik volgens mij best veel foto's waarop het ow in het midden staat, maar later met uitsnijden haal ik het onderwerp weer uit het midden. Wat mij betreft mogen de regels, en dan bedoel ik niet ALLE regels, best gebroken worden en kan dit een interessant beeld opleveren.