Deel 2 in mijn serie van artikelen waarin ik probeer mijn kennis van filters te bundelen.
Deel 1 vind je hierIn het tweede deel van de serie over filters wil ik het hebben over UV- en beschermfilters.
Om te beginnen: waarom deze twee samen? Vroeger (in het analoge tijdperk) hadden UV-filters een duidelijk doel, namelijk het wegfilteren van UV licht, licht wat voor de mens niet zichtbaar is, maar wel voor kleurzweem zorgde op de film. In het digitale tijdperk valt het licht niet meer op een film, maar op een digitale sensor. Deze sensoren zijn zo gemaakt dat ze (bijna) ongevoelig zijn voor UV licht. Hierbij weet ik overigens niet of dit een bewuste keuze is van de fabrikanten, of dat dit een toevallige natuurkundige eigenschap is van de sensor, maar dat is een heel ander verhaal.
Doordat de digitale sensor vrijwel ongevoelig is voor UV licht word het UV filter vaak gebruikt als beschermfilter. Dit is ook de reden dat ik deze twee soorten filters (die wel degelijk verschillen) heb samengevoegd. Beschermfilters zijn zonder uitzondering schroeffilters, UV-filters ben ik ook nog niet in een andere uitvoeringsvorm tegengekomen.
Wat is een beschermfilter?Een beschermfilter is een filter die je voor op een objectief kunt schroeven om de frontlens te beschermen. In essentie is het niets meer als een doorzichtig stuk glas/kunststof in een ring met schroefdraad (anders kan het filter niet op het objectief geschroefd worden)
Als het filter op het objectief is geschroefd is de frontlens beschermd tegen stoten, krassen, vuil en vocht. Daarnaast dient dit filter er bij bepaalde objectieven ook voor om het gehele objectief (beperkt) waterdicht af te sluiten. Dit is het geval als het hele objectief waterdicht is ontworpen, met uitzondering van het frontelement, omdat deze bijvoorbeeld moet kunnen schuiven tbv zoomen of focussen. Een UV-filter is precies hetzelfde, met als enige verschil dat het glas de eigenschap heeft dat het UV-licht niet doorlaat. Vanaf hier spreek ik over beschermfilter, je mag hier ook UV-filter lezen.
Waarom zou je een beschermfilter gebruiken?Om de hierboven genoemde redenen: je beschermt je objectief, iets waar je (veel) geld in hebt geinvesteerd. Met een filter is je objectief beschermd tegen vocht en vuil, en als je ergens per ongeluk tegenaan stoot beschadigd enkel het filter. (Ok, als je heel hard stoot en het filterglas breekt kan je alsnog je objectief beschadigen, maar dit terzijde) Ook is het (in theorie) minder erg als het filter aan de elementen word blootgesteld, je kan immers altijd makkelijk het filter vervangen!
En wat kost dat dan, zo’n beschermfilter?Dat is afhankelijk van de filtermaat. De goedkoopste die ik heb kunnen vinden word voor $1,09 tot $ 1,99 ofwel €0,94 tot €1,70! Voor deze prijs word het zelfs nog gratis bij je thuisbezord vanuit China. Het duurste filter die ik heb kunnen vinden kost €126,00 voor een filter van 77mm. Er zijn vast duurdere te vinden (nog goedkoper geloof ik niet), maar dit geeft een idee over de extreme prijsverschillen tussen filters onderling.
Waarom zou je geen beschermfilter gebruiken?En waarom zou je een duur filter kopen als het ook goedkoop kan? Hierbij kom ik direct op het grootste nadeel van beschermfilters: Hoe goed het filter ook is, het verandert ALTIJD de optische eigenschappen van een objectief. Dit komt omdat je een extra stuk glas/kunststof voor je objectief plaatst. Zeker bij de goedkope filters is dit niet altijd volledig glad, waardoor vertekening en onscherpte kan optreden. Ook kan een filter flare veroorzaken, soms door stof en vuil, maar mogelijk ook door de optische eigenschappen van het filterglas. Dat je ‘gewoon’ door een filter heen kan kijken hoeft niets te zeggen, omdat een objectief toch heel anders werkt als het menselijk oog. (Als je al niet goed door een filter heen kan kijken door vervormingen of onscherpte zegt dit natuurlijk wel iets, dan is het filter rijp voor een enkele reis naar het ronde archief, of om als onderzetter te gebruiken)
De duurdere filters hebben hier (vrijwel) geen last van, om de hele simpele reden dat er een beter productieproces achter zit, en deze filters ook speciale coatings hebben om het licht met zo weinig mogelijk vertekening door te laten. Deze coating kan er ook voor zorgen dat een filter makkelijker schoon te maken is, wat de optische eigenschappen ook weer ten goede komt. Want uiteindelijk kunnen stof en vuil ook voor flare en onscherpte gaan zorgen.
Conclusie, wel of geen filter?Een eenduidige conclusie heb ik niet, omdat het van een aantal factoren afhankelijk is.
Is een filter noodzakelijk: Nee, zeker niet. Als het noodzakelijk was geweest hadden de grote fabrikanten het er ondertussen wel standaard op gezet (tegen een ongetwijfeld forse meerprijs, maar dat terzijde)
Filters kunnen gebruikt worden om het objectief te beschermen tegen vuil en vocht, beschermen tegen stoten is wat mij betreft onzinnig, hiervoor werkt een zonnekap veel beter. (Gratis voordeel van een zonnekap: als er een kras op komt zie je dat nog steeds niet op de foto!) Wil je een filter gebruiken, doe dit dan vooral, maar investeer dan alsjeblieft wel in een fatsoenlijk filter. Mijn persoonlijke ervaring is dat voor een 40-60 euro hele goede filters te koop zijn, waar in ieder geval de scherpte van het objectief niet te lijden heeft. Bedenk daarbij wel op welk objectief je een filter zet, bij (bijvoorbeeld) een 50mm 1.8 die je 2e hands kunt kopen voor minder als 75 euro is een duur filter natuurlijk overkill. Bedenk daarbij ook waar je foto’s van maakt. Sta je bijvoorbeeld regelmatig bij concerten met rookmachine’s of in omgevingen met (zeer) fijn stof dan raad ik een filter aan om hiertegen te beschermen. Ook bij 'agressieve' omgevingen (Zeewater, actieve vulkanen, metaalbewerking) is filtergebruik aan te raden. Bij andere omgevingen zie ik eerlijk gezegd persoonlijk geen toegevoegde waarde in het gebruik van filters.
Helaas heb ik nog steeds geen rijke sponsor gevonden zodat ik alle filters uitgebreid kan testen, ik baseer me bij bovenstaand verhaal dus deels op eigen ervaringen, en deels op ervaringen die ik op het wereldweide web heb gevonden.
edit: Nog wat extra omstandigheden voor filtergebruik toegevoegd
edit 2: Tekstuele aanpassing
