De Canon 430EX is een veel gebruikte flitser. Canon geeft het richtgetal al aan in het type van de flitser. In dit geval is dat richtgetal 43. Letop: richtgetal 43 wordt pas behaald bij maximale flitskracht en bij maximale flitsdekking (verspreidingshoek in mm). De maximale flitsdekking van de Canon 430EX is 105mm. Dit alles bij een ISO-waarde van 100.



Laten we nu eens met de flitser in de manuele stand gaan werken. Het richtgetal zou dan een hulpmiddel moeten zijn om uit te rekenen op welke afstand het model moet staan. We gaan een portret maken met een objectief van 105mm. De flitser herkent het ingestelde brandpunt en zet automatisch de flitsdekking op 105mm. En op volle kracht van de flitser hebben we dan het richtgetal van 43. Nu wil ik een close portret hebben met een beperkte scherptediepte en zet daarom het diafragma op f/2.8.

Formule van het richtgetal
Ik ga nu uitrekenen hoever mijn model moet staan voor een juiste belichting. Hiervoor gebruik ik de formule van het richtgetal. De afstand in meters is het richtgetal delen door het ingestelde diafragma. We hebben richtgetal 43 en delen deze dan door 2.8. Mijn rekenmachine laat dan zien: 15,4 meter (afgerond op een 10e). Oeps, dat is een behoorlijke afstand. Zo groot is de ruimte niet eens waarin wij ons begeven. Buiten dat, met deze afstand heb ik mijn model van top tot teen en ik wil juist een close portret. Wat nu? Er zijn nu twee opties.

Optie 1. Aanpassen flitssterkte
Wat ik zou kunnen doen is de flitser minder krachtig te laten flitsen. Van volle kracht kan ik naar halve kracht, een kwart, 1/8e, 16e, 32e, en 64e deel. Maar welke moet ik dan instellen? Voor een mooi close portret wil ik een afstand hebben van een kleine twee meter. Ik zou nu uit kunnen rekenen welk richtgetal er dan moet gelden. De afstand is 2 meter met diafragma f/2.8. In de formule van het richtgetal moet ik deze twee met elkaar vermenigvuldigen: 2x2.8. Het richtgetal moet dan zijn 5,6. Ik moet dus de flitser minder sterk zetten, zodanig dat ik op een richtgetal van 5,6 uitkom of hier heel dichtbij. Als je geen natuurkunde hebt gestudeerd dan loop je hierop vast want om nu uit te rekenen welke flitskracht nodig is moeten we gaan rekenen met de kwadratenwet. Het licht neemt kwadratisch af (of toe) naarmate de afstand verandert. Menig fotograaf haakt hier af en schakelt snel de automatische stand (TTL) in van de flitser.

Optie 2. Aanpassen van de flitsdekking (verspreidingshoek in mm)
Een andere optie is de flitssterkte ongemoeid te laten en de flitsdekking handmatig op de flitser aan te passen. Dus van de 105mm op de flitser vergroot je de flitsdekking naar bv 28mm. De flitssterkte op het model neemt hierdoor af en hiermee ook het richtgetal. Maar welke flitsdekking moet ik dan instellen om weer op richtgetal 5,6 uit te komen? Ook hier hebben we weer de kwadratenwet nodig. Maar we zijn fotograaf en geen natuurkundige. Dus gauw de flitser op TTL.

Gelukkig weet Canon ook dat de meeste fotografen geen natuurkundig zijn. In de handleiding van de Canon 430 staat een mooi schema met daarin welk richtgetal van toepassing is bij welke flitsdekking en bij welke flitssterkte. We hadden uitgerekend dat we bij diafragma f/2.8 met een flitsafstand van 2 meter, richtgetal 5,6 nodig hebben. Op een flitsdekking van 105mm had de flitser op een 64e van zijn kracht moeten staan. Dan komen we dicht in de buurt. 5,4. Met alleen het maximaal vergroten van de flitsdekking hadden we het niet gered. Op volle kracht op een flitsdekking van 14mm was het richtgetal nog steeds te hoog. Maar als we dan de sterke op een kwart zetten, komen we uit op 5,5. Deze 5.5 halen we ook met een flitsdekking op 35mm met de sterkte op een 32e.



Maar ook met het schema gaat dit in de praktijk niet snel werken. Je zal iedere keer het juiste richtgetal moeten weten om op het schema te kunnen vinden welke flitskracht en flitsdekking er moet worden ingesteld. Het is nu alleen maar leuk om te weten hoe het zit maar praktisch niet werkbaar. En dan heb ik het nog niet eens over hoe je in de praktijk de afstand van flitser tot model gaat meten. Daar loop je dan met je meetlint of rolmaat. Daarom haken vele fotografen af om de reportageflitser handmatig te gebruiken en wordt er voor de automatische stand van de flitser gekozen.

Maar waarom wordt dan nog steeds het richtgetal als specificatie genoemd?

Paar proeffoto's maken of als je een lichtmeter hebt gewoon meten.

Richtgetal niet meer als een indicatie voor lichtsterkte van flitser.

Ik flits niet zoveel. Als ik een flitser gebruik pas ik dezelfde methode op steeds dezelfde afstand toe als Frans.

Ook ik gebruik (in de fotostudio met niet-Nikon flitsers) de methode, die Frans beschrijft. Vaak zijn er factoren in de ruimte, waarin geflitst wordt, die de belichting van het onderwerp ook kunnen beïnvloeden en die heel lastig in een formule mee te nemen zijn. Als ik op m'n Nikon camera de Nikon flitsers gebruik zet ik die in de iDDL stand en dan regelt de camera het vaak zelf wel.