Inleiding
In dit stuk probeer ik te beschrijven welke stappen en uitgangspunten ik heb genomen om macro foto's te maken met behulp van tussenringen die GEEN diafragmawaarde doorgeven. Deze kosten typisch een paar tientjes; dit in tegenstelling tot de officiële tussenringen die de diafragmawaarden wel doorgeven.

Het volgende stappenplan heb ik zoveel mogelijk voorzien van commentaar en consequenties. Het is niet per definitie de enige manier, maar een manier die voor mij goed werkt (zie ook de foto-links onderaan dit artikel).

Depth of Field Preview Knop
Dit artikel gaat er vanuit dat de camera een Depth of Field Preview knop heeft. Deze knop wordt gebruikt om door de viewer te testen hoe de lichtinval is na het sluiten van het diafragma tot de ingestelde waarde. Dus de waarde die werkelijk wordt gebruikt bij het maken van de foto. Zodra deze knop wordt losgelaten opent het diafragma zich weer (zodat je door de viewer weer meer licht hebt).

Indien uw camera niet zo'n knop heeft, dan is de rest van dit artikel niet meer van toepassing. Gebruik dan andere mogelijkheden: officiele tussenringen die de diafragmawaarde wel doorgeeft, macrofilters, een teleconverter of natuurlijk een echte macrolens.

Diafragma selecteren
Digitale objectieven hebben over het algemeen geen mogelijkheid om de f-waarde in te stellen, anders dan via de camera. Dit is spijtig, want bij het gebruik van dit type tussenringen wordt het diafragma dan automatisch volledig geopend omdat er geen contacten zijn die de f-waarde doorgeeft. Dat betekent dat het diafragma altijd volledig open blijft staan (dus bv op f/2.8 of f/3.5). Dit heeft als resultaat dat je enorm weinig scherptediepte hebt, zeker bij macro foto's is dit vaak veel te weinig (denk aan een millimeter).

Om het diafragma toch in te stellen op een bruikbare waarde (bv f/16 of f/22) is een truc nodig waarbij de Depth of Field Preview knop nodig is. De truc is als volgt: zet je objectief op de camera ZONDER de tussenringen. Stel het gewenste diafragma in, bv f/16 of f/22. Niet te klein (f/45) want anders zie je later door de viewer niets meer. Druk nu de knop in en terwijl je de knop ingedrukt blijft houden, haal je het objectief van de lens.

n.b. dit is op eigen risico: het wordt afgeraden om een objectief te verwisselen terwijl de camera nog aan staat; echter dit is de enige mogelijkheid. Ben dus voorzichtig met stof.

Tussenringen plaatsen
Plaats nu de tussenringen al naar gelang de vergroting die je wil en het objectief. Het diafragma blijft staan op de hiervoor ingestelde waarde. Echter, het is nu niet meer mogelijk om de diafragmawaarde aan te passen (tenzij je de tussenringen weer verwijderd).

Instellingen
Je zult merken dat er door de viewer enorm weinig licht valt. Dit komt omdat de diafragmawaarde niet open staat zoals gebruikelijk maar al op de ingestelde waarde staat (f/16 of f/22 bv). Dit betekent dat in het volle zonlicht je nog wel genoeg licht hebt maar bij bewolkt weer wellicht al in de problemen komt omdat je het onderwerp niet meer goed kunt zien door de kijker en dan wordt scherpstellen ook lastig. Gebruik dan bv f/8.

Ik gebruik zelf een flitser, omdat bij f/16-f/22 een bijzonder lange sluitertijd nodig is en als er een beetje wind staat of het onderwerp is een beestje wat enigszins beweegt je onscherpe foto's krijgt. Dit betekent dat de sluitertijd met flits dus gesynchroniseerd kan worden (dus bv 1/250s). ISO100 is mijn favoriete stand, maar soms reikt de flits niet ver genoeg en dan is OF de flitskracht vergroten OF de ISO stand verhogen een goede optie. Ik ga zelf meestal niet verder dan ISO400 ivm de ruis.

Een statief vind ik bij het fotograferen van insekten onmogelijk, ze zitten op niet begaanbare plaatsen en het instellen van een statief duurt dermate lang dat het beestje meestal al gevlogen is.

Scherpstellen
Grove scherpstelling is het handigst door de camera naar voor en achter te bewegen. Natuurlijk heeft dit ook consequenties voor de kadering. Verder kun je de zoomring gebruiken om scherp te stellen. Deze heeft bijzonder weinig effect op het inzoomen (wat ik eigenlijk wel vreemd vind ... dus mocht iemand tot hier zijn gekomen met lezen en een antwoord weten dan hoor ik het graag).

Gebruik van Live View
Als je een statief wil gebruiken EN je hebt een onderwerp wat niet beweegt, dan is live view ideaal. Stel je compositie in, vergroot het LCD scherm met 5x/10x om de DOF te controleren en druk af.

Het gebruik van live view met een diafragmawaarde van f/16 of f/22 resulteert in een zwart beeld bij een sluitertijd van 1/250s. Je kunt de sluitertijd natuurlijk even verlengen maar aangezien de DOF millimeterwerk is (ook bij f/16 en f/22) krijg ik het niet voor elkaar om zowel de sluitertijd weer naar 1/250s te zetten als de afstand tot het onderwerp tot de millimeter te behouden (terwijl je dus een zwart scherm hebt).

Flitser
Zoals ik eerder heb vermeld, gebruik ik een flitser, een externe. Ik heb helaas nog geen draad of draadloze mogelijkheid. Het is natuurlijk altijd beter niet te flitsen maar dit vind ik vrij onpraktisch met gebruik van dit type tussenringen. Maar bij flitsen geeft frontaal flitsen (dus via de voorkant) meestal niet de meest natuurlijke resultaat.

Voorbeeldfoto's
Hieronder enkele foto's gemaakt op de beschreven manier, dus zonder statief, met flits, f/16 of f/22 (weet het niet meer exact), 1/250s en wat gecropt met een beeldbewerkingsprogramma (plus zeer lichte kleuraanpassingen).





Gebruikte apparatuur
Canon EOS 450D, Canon 18-55 IS (standaard kitlens), Canon 55-250 IS, Flitser Canon 430EXII, goedkope tussenringen (merkloos)

Ideeën, ervaringen en tips
Graag hoor ik van anderen ideeén, ervaringen en tips.
Ik zal dit artikel later uitbreiden met het gebruik van zogenaamde omkeerringen.

het trucje van de diafragma waardes werkt bij de lenzen van nikon zonder diafragma-ring niet, deze gaat automatisch terug naar de meest geopende toestand

@Rick: weet je zeker dat je de DOF preview knop niet kunt gebruiken daarvoor of heeft je Nikon niet zo'n knop? Of gaat het diafragma ondanks zo'n knop toch automatisch terug? Lijkt me vreemd indien er geen electrisch contact meer is na het erafhalen van de lens.

Weet t zeker, net even gekeken bij 2 lenzen. Bij Nikon wordt t difragma ingesteld via een nokje wat te verschuiven is, daar zit blijkbaar in het binnenwerk een veertje aan zodat ie automatisch weer terugschiet.
Heb dit overigens gekeken bij m'n kitlens en de 70-300 VR van Nikon.

Ok in dat geval zal het inderdaad niet werken. Je kunt natuurlijk wel foto's maken op de hoogste diafragmawaarde, maar dan is de scherptediepte wel heel erg beperkt (nagenoeg onbruikbaar). Voordeel is dat je veel licht hebt door je kijker. Bedankt voor het controleren en de info (ik zal het artikel aanpassen).

daar moet ik mezelf dus even bij corrigeren, Nikon lenzen zetten de F-waarde op het grootste getal dus een kleine opening

Dat is ook niet erg handig, want dan heb je bijzonder weinig ligt (maar wel een grotere DOF). Heb je dan f/22 of f/32 of zo? f/22 zou nog kunnen maar daarboven dan heb je echt een stralende zon nodig wil je nog wat door je viewer kunnen zien.

heb met m'n 50 mm f1.8 een max F van 22, op mijn 70-300 is dat 32 en de kitlens is ook maximaal 32. alleen t nadeel van die 50 mm is dus dat je toch al snel heel dichtbij zit met tussenringen, heb zelf ook een setje die dus wel t diafragma doorgeven en de electronica

f/22 heb ik ook gebruikt, is wel redelijk donker maar werkt wel. f/32 lijkt me wat erg donker.

Ik heb wel dat ik met m'n zoomlens scherp kan stellen (ipv de scherpstelring) ... is dat bij jou dan ook?

Een setje ringen die het diafragma doorgeven is natuurlijk nog makkelijker ... dan heb je neem ik aan wel een open diafragma met scherpstellen?

ja, klopt. heb een setje van fotokonijnenberg, geeft de contacten door en dus ook diafragma, digitaal instellen en klikken maar. kijk meestal gewoon op de preview van de gemaakte foto of de DOF mij een beetje aanstaat, zo niet schroef ik deze wat omhoog

en even antwoord op je vragen, autofocus wordt alleen doorgestuurd als de lens een interne scherpstelservo heeft en met scherpstellen staat t diafragma inderdaad gewoon open

Dankje Rick voor alle antwoorden en opmerkingen. Het is inderdaad wel makkelijk om met open diafragma te werken door de viewer, dan is het veel makkelijker de DOF te beoordelen.

AUtofocus gebruik ik eigenlijk niet, dat werkt bij macro toch nooit precies zoals je wil (vind ik). Voor zover ik weet kunnen mijn lenzen altijd scherpstellen (Canon). Alleen staat bij mij het diafragma dus gewoon 'vast'.

Uiteindelijk zal er bij mij wel een setje 'goede' tussenringen komen of misschien wel een macrolens.

Het verwisselen van lenzen met de camera ingeschakeld wordt trouwens afgeraden.

De reden is dat er nog electromagnetische 'aantrekkingskracht' zou zijn op de sensor.
Ik heb er weinig van gemerkt maar ben altijd erg voorzichtig met het wisselen van lenzen.